काठमाण्डौं ८, फागुन । काठमाण्डौं विश्वविद्यालय अन्तरगतको एक मेडिकल क्याम्पसमा इन्टर्न डक्टर मुकुल ढकालले प्रधानमन्त्री, स्वास्थ्य मन्त्री, शिक्षा मन्त्री लगायत सरोकारवालाहरुलाई खुला पत्र पठाउनुभएको छ । मेडिकल शिक्षा, त्यहाँको वातावरण र नयाँ डाक्टरहरुले व्यहोर्नु परेका अमर्यादित र अमानवीय सन्दर्भ र घट्नाहरु केलाएर डा. ढकालले लेखेको खुला पत्र हामीलाई प्राप्त भएको छ ।

सम्माननीय प्रधानमन्त्री ,
नेपाल सरकार
माननीय स्वास्थ्य मन्त्री ,नेपाल सरकार
माननीय शिक्षा मन्त्री ,नेपाल सरकार
आदरणीय अध्यक्ष ,नेपाल मेडिकल काउन्सिल
आदरणीय उपकुलपति, काठमाडौँ विश्वविद्यालय।।

विषय : मलाई कस्तो डाक्टर बनाउन खोज्नु भएको ।

सम्माननीय, माननीय एवं आदरणीयहरू, 

म एक इन्टन विद्यार्थी हुँ । डाक्टरी पढाइ (MBBS) ​ को ५ वर्ष सकिनामअगाडि डा।भिरेर इनटर्नको रूपमा काम गरिरहेको र सिकिरहेको ६ महिना भइसक्यो, तर बेलाबेलामा म कस्तो डाक्टर बन्दैछु भनेर चिन्ता लाग्न थालेको छ । १२ कक्षा सकेर (MBBS)सुरू गर्न अगाडि, जस्तो डाक्टर बन्छु भनेर यस क्षेत्र प्रवेश गरेको थिएँ, मलाई हाम्रो मेडिकल शिक्षा, समाज, भोगाइ र गराइले, मलाई आफ्नो त्यति बेलाको सोचप्रति प्रश्न गर्न मन लाग्छ । गरिब, असहाय एवं सम्पूर्ण मानवको सेवा गर्दै, समाजको सम्मानपूर्वक स्थानमा बसेर मातृभूमिको सेवा गर्ने धेयले म डाक्टर बन्न, ःद्यद्यक छिरेँ । तर आज म अन्योलमा छु, मलाई हाम्रो मुलुकको शिक्षा पद्धतिले कस्तो डाक्टर बनाउन खोजिरहेको छ ।

सम्माननीय, माननीय एवं आदरणीयहरू, मलाई लाग्थ्यो, डाक्टर भएपछी सबै बिरामीको बराबर सेवा गर्नपर्छ, तर आजभोलि जे देख्दैछु, मलाई लाग्छ, म गलत थिएँ । दूर गामबाट आएका वा असहाय एवं गरिब बिरामीलाई मेडिकल अफिसरहरू आफैँ हेर्छन्, कन्सल्ट गर्न परे नि, एक स्टेप सिनियर रेजिडेन्ट वा जुनियर कन्सल्टेन्टलाई मात्र कन्सल्ट गर्छन । तर जब आफूँले चिनेको कोहि बिरामी आउँछ, आफ्नो कोहि बिरामी आउँछ, साधारण रूघाखोकी नै किन नहोस्, सिनियर कन्सल्टेन्ट कहाँ लगिन्छ । मैले के सिक्दैछु भने, आफ्ना र पराइको उपचार अलग हुने रहेछ । आफ्नालाई सुपरविज्ञ (Super Specialization) गरेका डाक्टरले हेर्नु पर्ने रहेछ, तर आम नागरिकलाई साधारण मेडिकल अफिसरले नि हेर्दा हुने रहेछ । आम नागरिकको ज्यादै जटिल रोग पनि मेडिकल अधिकृतले हेरेपछि विभिन्न चरणपछि मात्र सुपरविज्ञ कहाँ पुग्छ भने, आफ्ना मान्छे साधारण रूघाखोकीका लागि पनि सुपरविज्ञले हेर्ने रहेछ । अस्पतालका प्रोटोकल देखि सबै कुरा आमनागरिकका लागि मात्र हुनेरहेछ ।

सम्माननीय, माननीय एवं आदरणीयहरू, मेडिकल इथिक्सदेखि सबै कुरा धनीका लागि मात्र हुनेरहेछ । कुनै धनी वा शक्ति केन्द्रमा पहुँच भएको व्यक्ति आएमा उसले चाहे जति समय दिन पर्ने रहेछ । उसलाई आदर गर्नपर्ने रहेछ तर गरिब वा असहाय आयो भने, छिटो छिटो हेर्न पर्ने रहेछ । उनीहरूलाई कुनै सम्मान चाहिने रहेन छ । धनी र गरिबलाई अलग किसिमले उपचार गर्नपर्ने रहेछ । सम्माननीय, माननीय एवं आदरणीयहरू, आफ्ना चिन जानका कोहि आएमा उसलाई अस्पतालको निशुल्क सिट उपलब्ध गराइन पर्ने रहेछ वा केहि डिस्काउन्ट मिलाइ दिन पर्ने रहेछ । हुन त म डाक्टर पढ्न थालेदेखि नै, सबै चिनेजानेले भन्ने गर्थे, मेरो उपचारत फ्रिमा हुन्छ होलानि । सायद त्यसैले होला, मैले के बुझ्दैछु भने, गरिबले निशुल्क वा डिस्काउन्ट पाओस् नपाओस्, आफन्त वा चिनेजानेको ले पाउन पर्ने रहेछ ।

सम्माननीय, माननीय एवं आदरणीयहरू, डाक्टर भएपछि नर्स, अन्य मेडिकल स्टाफलाई हेप्नपर्ने रहेछ । आफूँभन्दा सिनियरले गलत गरे नि, उसको गल्तीले मान्छे मरे पनि चुप लागेर बस्न पर्ने रहेछ । मुलुकमा प्रजातन्त्र, लोकतन्त्र, गणतन्त्र के के आएपनि, मेडिकल क्षेत्रमा ती केहि पनि आएको रहेनछ । आफ्नो सिनियरलाई गाउँघरमा हुने बडा हाकिम भन्दा पनि बढी आदर गर्नपर्ने रहेछ । सिनियरले आफूँलाई मानव सरह व्यवहार गरोस् वा नगरोस्, सबै सहेर बस्न पर्ने रहेछ किन कि यहाँ त उसको वचन नै नियम रहेछ । सिनियरको गाली सुनेर आएपछी, आफूँले पनि नर्स, पालेदाइ, एटेन्डेन्टहरू सबैलाई गाली गर्न पर्ने रहेछ । आफूँ हेपिने, र आफूँ भन्दा सानालाइ आफूँले हेप्ने चलन रहेछ । डाक्टर भएपछी, त्यति त गर्नै पर्ने रहेछ ।

सम्माननीय, माननीय एवं आदरणीयहरू, 
मलाई लाग्थ्यो, समाजमा डाक्टर सबैभन्दा मर्यादित पेशा, सबैभन्दा बढी आदर गरिने पेशा हो । डाक्टर भगवान हुन्, भनिन्थ्यो, अझै भनिन्छ । लाग्थ्यो, यी सम्मानका लागि बोलिएका हुन्, तर त्यसो रहेन छ । डाक्टरलाई भगवानको दर्जा दिएर, डाक्टरलाई आम मानवले पाउने नैसर्गिक मानव अधिकारबाट पनि बञ्चित गराइने रहेछ । भगवान, अर्थात, न उसको भोग हुन्छ, न उसको निन्द्रा, न थकान, त्यसैले उसलाई सुत्न पनि नदिइ ३६ घण्टासम्म ड्युटि लगाइने रहेछ । ३६ घण्टासम्म ड्युटीमा लगाए पछी, को मानवबाट गल्ती हुँदैन र १ तर डाक्टर भगवान हुन्, मानव होइनन्, त्यसैले ३६ औँ घण्टाको ड्युटीको डाक्टरले नि गल्ति गर्ने रहेनछ । उसले त केवल लापार्वा्हि गर्छ । म डाक्टर त बने होला, तर मानव बन्न सकूँला ? मलाई मानवीय गुणबिनाको कस्तो डाक्टर बनाउँदैछौ ?

सम्माननीय, माननीय एवं आदरणीयहरू, 
यो समाज एवं मुलुकको सम्पूण  निति डाक्टरलाई सिधा टार्गेट गरेर किन बनाइन्छ । गाउँ, गाउँमा डाक्टर अनिवार्य जानुपर्ने रे । गाउँमा डाक्टरको दरवन्दी होओस्, नहोओस्, सरकारदेखि पत्रपत्रिकाका हेडलाइनहरू आउँछन्, डाक्टर गाउँ गएनन् । मैले डाक्टर गाउँ जान हुन्न भनेको होइन, तर डाक्टर सँगै स्वास्थ्यसेवालाई चाहिने अन्य सुविधा पनि गाउँ जानपर्ने होइन र ? के गाउँलाई डाक्टर मात्र चाहिने हो र ? यस्तो लाग्छ, गाउँ, गाउँमा बैङ्क खुलेका छन्, म्यानेजमेन्ट पढेकाहरू गाउँ जानै पर्दैन । यस्तो लाग्छ, भुकम्पले सहरका घरहरू मात्र भत्किए, गाउँमा राम्रा घर बनाइदिन इन्जिनियर जानैपर्दैन ? मलाई यस्तो लाग्छ, गाउँ गाउँमा आधुनिक खेती भइरहेको छ, कृषि विज्ञहरू गाउँ जानै पर्दैन, गाउँ गाउँमा ठूला स्कुलहरू छन्, शिक्षकहरू गाउँ जानै पर्दैन । आखिर डाक्टर मात्र किन गाउँ जानपर्ने ? सायद, ३६ घण्टे ड्युटी गर्ने डाक्टर, समाजले भगवान भनेको डाक्टरको आफ्नो इच्छा, चाहना केहि हुन्न । गाउँ गएर सेवा गर्छु सोच बनाएर छिरेको म, आज यसरी जबर जस्ती, एक्लै गाउँ जा भन्दा म मा गाउँ प्रति वितृष्णा पलाए नहोला र ? आखिर मलाई कस्तो डाक्टर बनाउन खोजेको, गाउँ प्रेमी वा विरोधी ?
 
सम्माननीय, माननीय एवं आदरणीयहरू, दुई चार जना सिनियर कन्सल्टेन्टले कमाउने पैसालाई देखाएर डाक्टरको कमाइ धेरै भयो भनिन्छ । डाक्टरकै कमाइलाई देखाइन्छ, नेपालको स्वास्थ्य सेवा महङ्गो भयो भनिन्छ तर एक रूपैयाँको औषधी दश रूपैयाँमा बेचिन्छ, न समाज बोल्छ, न सरकार । १०० रूपैयाँको ल्याव जाँचलाई ५०० रूपैयाँ लिइन्छ, न समाज बोल्छ, न सरकार । मलाई लाग्छ म यस्तो डाक्टर बन्दैछु, जसलाई न्युन पारिश्रमिक दिएर मेडिकल बिजनेस मेनहरू एकातिरबाट लुटिरहन्छ भने, अर्का तिर कमाउँदैन कमाएको पैसालाई कमायो भन्दै, समाज डाक्टरविरूद्ध उत्रन्छ । मलाई समाजसेवी डाक्टर बनाउँदैछौ वा समाज विरोधी डाक्टर ? 

समस्या धेरै छन्, प्रश्न धेरै छन् । जब म प्रश्न गर्छु, समाज खिस्स हाँस्छ, सिनियरहरू, सहपाठी मित्रहरू खिस्स हाँस्छन्, अनि भन्छन्, यहाँ सिस्टम नै यस्तो छ । त्यसैले सिस्टमका प्रमुखहरूलाई नै यो खुलापत्र लेख्दै छु, तर मलाई थाहा छ, मेरो यो पत्र सुनिँदैन, सुने पनि एउटा कानबाट सुनेर अर्कोबाट उडाइन्छ । साच्ची मलाई थाहा छैन, म कस्तो डाक्टर बन्दैछु ?

भवदीय 
डा.मुकुल ढकाल,
इनटर्न , केयु अन्तर्गतको एक मेडिकल कलेज ।
 

Hamro Doctor