सरकारले गर्भवतीको मृत्युदर कम गराउन सुरक्षित मातृत्व कार्यक्रमका लागि सालिन्दा करोडौं रुपैयाँ खर्च गरे पनि तराईका केही जिल्ला निष्प्रभावी बनेका छन् । धनुषा, महोत्तरी, रौतहट, कपिलवस्तु, सिरहा, पर्सा र बारामा यो कार्यक्रमको अवस्था हेर्दा लाजमर्दाे छ निष्प्रभावी बनेको हो । यी जिल्लामा ७० प्रतिशतसम्म महिलाले घरमै बच्चा जन्माउने गरेको पाइएको छ । सरकारको स्वास्थ्य सेवा प्रभाहसम्बन्धी तथ्यांक राख्ने निकाय स्वास्थ्य सेवा विभाग सूचना व्यवस्थापन शाखाले उपलब्ध गराएको तथ्यांकअनुसार सबैभन्दा बढी घरमै बच्चा जन्माउने जिल्ला धनुषा हो । सो जिल्लामा गत वर्ष ७० प्रतिशत महिलाले घरमै बच्चा जन्माएका थिए । यसैगरी, धनुषासँगै जोडिएको महोत्तरीका ५२ प्रतिशत महिलाले घरमै बच्चा जन्माएका छन् । घरमै बच्चा जन्माउनेमा तेस्रो नम्बरमा रौतहट रहेको छ । रौतहटका कुल सुत्केरीमध्ये ५१ प्रतिशतले घरमै बच्चा जन्माएको तथ्यांक पाइएको शाखा निर्देशक मुक्ति खनाल बताउँछन् । त्यसैगरी कपिलवस्तुमा ४८, सर्लाही र पर्सामा ३६/३६ र बारामा ३२ प्रतिशतले घरमै बच्चा जन्माएका थिए । 

शाखाले उपलब्ध गराएको तथ्यांकअनुसार गत वर्ष धनुषामा तीन हजार पाँच सय २१ जनाले बच्चा जन्माएकोमा दुई हजार चार सय ७१ गर्भवतीले घरमै बच्चा  जन्माएका थिए । महोत्तरीमा सात हजार सात सय चारजनामा तीन हजार चार सय ८६, रौतहटमा नौ हजार चार सय ३० मा चार हजार सात सय ७३ सुत्केरीले घरमै बच्चा जन्माएका थिए । गत वर्ष रौतहटमा नौ हजार चार सय ३० बच्चा जन्मेकोमा चार हजार सात सय ७३ जना घरमै जन्मेका हुन् । त्यस्तै, कपिलवस्तुमा चार हजार ६ सय ९७ मा दुई हजार दुई सय ५९, सर्लाहीमा सात हजार आठ सय ८० मा दुई हजार आठ सय २०, पर्सामा चार हजार चार सय ६ जनामा एक हजार पाँच सय ७९ र बारामा चार हजार एक सय १३ मा एक हजार तीन सय १८ बच्चा घरमै जन्मेका थिए । 

स्वास्थ्य सेवा विभाग परिवार स्वास्थ्य महाशाखा निर्देशक डा. नरेशप्रताप केसी तराईका केही र पहाडका दुर्गम जिल्लाबाहेक स्वास्थ्य संस्थामा आएर बच्चा जन्माउनेको संख्या उल्लेख्य रहेको दाबी गर्छन् । ‘अन्य क्षेत्रमा मातृशिशु कार्यक्रम प्रभावकारी रूपमा सञ्चालन भए पनि तराईका केही जिल्लामा अझै प्रभावकारी रूपमा सञ्चालन हुन सकेको छैन,’ डा. केसी भन्छन्, ‘ती जिल्लाका स्वास्थ्यचौकीमा बच्चा जन्मानेको संख्या कमै रहेको छ ।’ विशेषगरी सीमान्तकृत र पिछडिएको समुदायका महिला स्वास्थ्य संस्थामा बच्चा जन्माउने गरेको उनको भनाइ छ ।

सरकारले सीमान्तकृत र पिछडिएका समुदायका महिलालाई पहुँचमा ल्याउन अहिलेभन्दा फरक तरिकाले कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने तयारी गरेको उनले बताए । उनका अनुसार ती जिल्लामा नयाँ तरिकाले कार्यक्रम गर्नेबारे बहस सुरु भएको छ । सरकारले मातृमृत्युदर कम गराउन स्वास्थ्य संस्थामा गएर बच्चा जन्माउँदा प्रोत्साहनस्वरूप पैसा उपलब्ध गराउँदै आएको छ । यसरी स्वास्थ्य संस्थामा बच्चा जन्माउँदा हिमाली जिल्लामा एक हजार पाँच सय, पहाडी जिल्लामा एक हजार र तराईका जिल्लामा पाँच सय रुपैयाँ बाटोखर्च दिँदै आएको छ । अघिल्लो वर्षसम्म न्यानो झोलाअन्र्तगत कपडासमेत दिँदै आएको थियो । यस वर्ष सो कार्यक्रम रोकिएको छ । गतवर्ष देशभरि तीन लाख ३९ हजार ४६ महिलाले बच्चा जन्माएका थिए । परिवार स्वास्थ्य महाशाखाले करिब ४० प्रतिशत महिलाले अझै पनि घरमै बच्चा जन्माउने गरेको जनाएको छ ।
 

Hamro Doctor