लक्षण नै नदेखाइ हुनसक्छ मधुमेह
रगतमा चिनीको मात्रा बढ्नुको कारण इन्सुलिन भनिने शरीरमा पाइने तत्वको उत्पादन नै हुदैन । अथवा उत्पादन भए पनि त्यसले राम्रोसँग काम गर्दैन । यो अवस्थालाई मधुमेह अथवा चिनी रोग भनिन्छ । मधुमेह दुई प्रकारका छन् ।
१) प्रकार एक मधुमेह
शरीरमा इन्सुलिन उत्पादन नभएर हुने मधुमेहलाई टाइप वान डाइबिटिज मेलाइटस भनिन्छ ।
– यस्तो रोग बच्चाहरूमा बढी देखिन्छ ।
– यो रोग २०–४० वर्षको व्यक्तिहरूमा पनि देखिन्छ ।
– कुल मधुमेहको ५ प्रतिशत मात्र प्रकार एक मधुमेह हुन्छन् ।
– यो अचानक देखिन्छन् ।
२) प्रकार दुई मधुमेह :
– शरीरमा इन्सुलिन उत्पादन भए पनि राम्रोसँग काम नगर्ने मधुमेह प्रकार दुई हो ।
– यस्ता मधुमेहलाई टाइप टु डाइबिटिज मेलाइटस भनिन्छ ।
– यो मधुमेह बयस्क खासगरी ४० वर्ष नाघेका व्यक्तिमा देखिन्छ ।
मधुमेहका लक्षण :
– तिर्खा धेरै लाग्नु
– भोक धेरै लाग्नु
– छिनछिनमा पिसाब लाग्नु । बच्चाहरूले ओछ्यानमै पिसाब गर्नु ।
– तौल बढ्दै जानु ।
– आलश्य, थकान वा कमजोर हुनु ।
– दृष्टि धमिलो हुनु ।
– हात खुट्टा झमझमाउनु ।
– घाउचोट निको हुन धेरै समय लाग्नु ।
– कतिपय मानिसमा लक्षण नै नदेखिन पनि सक्छ ।
मधुमेहको पहिचान:
रगतमा चिनीको मात्राको जाँच
फास्टिंग (Fasting)
पोस्ट प्रान्डिल (Post Prandial)
एचबीए वान सी (HBA1C)
केही विशेष परीक्षण जसले प्रकार एक र प्रकार दुई छुट्याउन मद्दत गर्छ । जस्तै: जिएडी एन्टीबडिज(GAD Antibody), सी पेप्टाइड (C-PEPTITED)
साथै मधुमेहले अरु महत्वपूर्ण अंगमा क्षति पुर्याएको छ/छैन भनेर आरएफटी (RFT), लिपिड प्रोफाइल (LIPID Profile), युरिन रुटिन, युरिन माइक्रोएल्बोमिन (Urine Microalbumin) को पनि जाँच गरिन्छ ।
उपचार :
– खानपानमा व्यवस्थापन
– नियमित व्यायाम
– औषधि उपचार
– नियमित जाँच तथा परामर्श
– तनावबाट मुक्त रहने
प्रकार एक मधुमेहको उपचार इन्सुलिनबाट मात्रै हुन्छ । यसमा खाने औषधिको खासै भूमिका हुँदैन ।
हामीले मधुमेहलाई नियन्त्रणमा राख्यौं भने यो रोगबाट हुने दीर्घकालीन असरबाट आँखा, मिर्गौला, मुटु, खुट्टा, नशा आदिलाई जोगाउन सक्छौं ।
