सन् १९९४ मा पहिलो कपाल प्रत्यारोपण शिक्षण अस्पताल महाराजगंजमा गरिएको थियो । जसको नेतृत्व मैले गर्ने अवसर पाएको थिए । कपाल प्रत्यारोपण २ तरिकाबाट गर्न सकिन्छ । एउटा पन्च मेथडबाट गरिन्छ । जुन झुप्पा कपाल लगाउने हो । यो पुरानो मेथड पनि हो । कपाल प्रत्यारोपण भनिएता पनि वास्तवमा कपालको जरा प्रत्यारोपण गरिन्छ । कपाल रोपेर केहि पनि पलाउँदैन, त्यसको लागि जरा नै प्रत्यारोपण गर्नुपर्छ । पुरानो तरिका अनुसार प्रत्यारोपण गर्दा झुप्पाबाट गरिएको थियो । पन्च डिभाइस भन्ने मेसिनबाट पछाडीको भागबाट सानो सानो कपालको जरा भएको अगाडी लिएर प्रत्यारोपण गरिन्छ । त्यसबाट झुप्पा झुप्पा कपाल पलाउने हुन्छ । तर यसले सुरुवाती अवस्थामा नराम्रो देखिन्छ । किन भने झुप्पा झुप्पा प्रत्यारोपण गरिने हुदा यस्तो हुन्छ । यसलाई पन्च मेथड भनिन्छ । 

यो मेथडमा एउटा एउटा जरा लिएर अगाडीको भागमा रोप्ने गरिन्छ । रोपेको कपाल एकपटक झर्छ  र त्यसपछि मात्र नयाँ कपाल पलाउने गर्छ । एक पटक एक हजार देखि पन्ध्र सयसम्म कपाल रोप्ने सकिन्छ । त्यस पछि दोस्रो पटक त्यहि प्रक्रिया अनुसार गर्नु पर्ने हुन्छ । दोस्रो पटक आउदा कम्तिमा पनि २ महिना पछि गरिन्छ । पहिलो पटक रोपेको कपाल पलाउने समयको साथै घाउ पनि पुरिन समय लाग्ने हुन्छ । यस्तो प्रक्रियामा जनरल शल्यक्रिया जस्तै हुनुको साथै यसको लागि कुनै पनि औषधिको प्रयोग गर्नु पर्दैन । 
नयाँ तरिका अनुसार पछाडीको छाला पुरै काट्नु पर्ने हुन्छ । पछाडीको पट्टी निकालेर एउटा एउटा जरा निकालेर अगाडीको भागमा रोपिन्छ ।  यदि कुनै व्यक्तिको टाउकामा एउटा पनि कपाल छैन भने यो तरिका लागु हुदैन । किन भने यो तरिकामा पछाडीको कपालको जरा अगाडी लिएर रोप्ने प्रक्रिया हो । यदि कपाल नै भएन भने रोप्न मिल्दैन । त्यस्ता व्यक्तिहरुका लागि फिक्स विग कपाल राख्नुपर्ने हुन्छ । जुन नेपालमा पनि उपलब्ध छ । यदि पोलेको जलेको छाला जसमा कपाल पलाउँदैन, त्यस्तो छाला पुरै मरेको हुन्छ । त्यस्तो छालालाई नै काटेर फल्ने र अन्य स्थानवाट ल्याएर टासिन्छ । 

तालु खुइलिएको छ भन्दैमा कपाल प्रत्यारोपण नगर्ने सल्लाह दिन्छु । यो कुनै ठूलो समस्य होइन । हेर्दा कपाल छैन भन्ने मात्र हो । कपाल प्रत्यारोपण गर्दा धेरै खर्च हुने र गर्न पनि धेरै झन्झटिलो प्रक्रिया हो । यसो गर्दैमा राम्रो मात्र देखिन्छ । त्यसैले कष्टकल शल्यक्रिया नगर्नु नै उपयुक्त हुन्छ । यसका लागि स्किन शल्य चिकित्सक सहित ६÷७ जनाको टोलीले लगातार ४ घण्टासम्म गर्नु पर्ने हुन्छ । त्यसैले यसलाई अन्तिम विकल्पको रुपमा मात्र लिनु पर्छ ।  

कुराकानीमा आधारित

Hamro Doctor