पवित्रा मगर २६ बर्षिया विवाहित गृहणी हुन् । विगत केही समयदेखि उनलाई तल्लो पेट दुख्ने, बारम्बार पिसाब आईरहने तथा पोल्ने समस्याले सताएको छ ।

चिकित्सकसँग जाँच र विभिन्न परीक्षण गरेपछि उनलाई “पिसाबको सक्रंमण” अर्थात (यू.टी.आई) भएको थाहा भयो । उनले चिकित्सकको सल्लाह बमोजिम औषधि सेवन गरिन, आराम पनि भयो । तर ३ महिना नपुग्दै समस्या दोहोरियो ।  त्यस्तै ४० वर्षीया हेमा आलेको समस्या पनि उस्तै उस्तै छ । उनलाई पनि तल्लो पेट दुख्ने, पिसाव पोल्ने, योनी मार्गबाट सेतो पानी जाने तथा चिलाउने जस्ता समस्याले सताएको थियो । विभिन्न जाँच तथा परिक्षण गर्दा उनलाई पि.आई.डी.अर्थात (पेल्भिक ईन्फ्लामेटरी डिजिज) भएको रहेछ भन्ने थाहा भयो । त्यसका लागि उनले औषधिहरु सेवन गरिन् । त्यस अवस्थामा आराम भयो तर औषधि सकिएको महिना दिनमा समस्या दोहरियो । यस्ता समस्याहरुले पवित्रा मगर र हेमा आले जस्ता थुप्रै महिलाहरुमा पाउँछौ ।

सामान्य अर्थमा यू.टी.आई भनेको पिसाब नली, पिसाब थैली तथा मृगौला सम्मको व्याक्टेरीयल संक्रमण हो । महिलाहरुको पिसाब नली (युरेथ्रा) सानो अर्थात करिब ४ से.मि. को मात्र हुन्छ । तिनिहरुको योनीमार्ग तथा मलाशयमा प्राकृतिक रुपमा पाईने व्याक्टेरियाहरु नै पिसाव नलीमा पुग्ने र संक्रमण गर्ने हुन्छन् । त्यसैले महिलाहरुमा यू.टी.आई. हुने सम्भावना बढी हुन्छ । २० वर्ष नाघेका करिब एक तिहाई महिलामा कम्तिमा एक पटक यू.टी.आई. भईसकेको हुने गरेको तथ्यांकहरुले देखाउँछ । पानी कम सेवन गर्ने, पिसाब मार्गको पथ्थरीले पनि यू.टी.आई. को सम्भावनालाई बढाउने गर्छ । गर्भावस्थामा पाठेघर ठूलो हुन्छ, यसले पिसाब नली (युरेथ्रा) लाई थिच्ने हुन्छ । त्यसैले गर्भावस्थामा यू.टी.आई. हुने सम्भावना बढी हुन्छ । यू.टी.आई. पुरुषलाई नहुने त होइन तर तुलनात्मक रुपमा महिलालाई बढी हुने गर्छ । ई. कोलाई नामक व्याक्टेरीया  यू.टी.आई. का प्रमुख कारण हो । यू.टी.आई. भएको बेला ज्वरो आउने, वान्ता हुने, पेट दुख्ने, बारम्बार पिसाव आउने तथा पिसाब पोल्ने आदी हुन सक्छ ।   

त्यस्तै पि.आई.डी. मुख्य रुपमा महिलाहरुको यौन अंगहरुको सक्रंमण हो । एउटा जीवाणुले एउटा मात्र अंगलाई सक्रंमण नगरेर विभिन्न थरीका जिवाणुहरुले तल्लो यौनांगहरुलाई सक्रंमण गरेको हुन्छ । तल्लो पेट दुख्ने, योनीमार्गबाट सेतो पानी तथा पीप बग्ने, योनांग चिलाउने, मन्द ज्वरो आउने तथा पिसाबको खरावी हुन सक्छ । पि. आई.डी. मा महिलाहरुमा मानसिक तनाव पनि हुन सक्छ । त्यसैले यस्तो बेला खानामा रुची कम हुने, टाउको दुख्ने आदि पनि हुनसक्छ ।

    
युटिआई र पिआईडी दुवै जीवाणुहरुले सक्रंमणले गर्दा हुने रोग हो । र, दुवै औषधिहरुको सेवनले पुर्णरुपमा निको पार्न सकिने समस्या हो । तर पनि पटक–पटकको समस्याले विशेषगरी महिलाहरु पीडित हुने र चिन्तित रहने गरेको पाईन्छ । त्यसैले यस्ता बिमारीको उपचार गर्दा एन्टिवायोटिक्सको मात्रा पुरा गरेर मात्र पुग्दैन । संक्रमणको मुख्य कारकहरु पत्ता लगाउन पनि उत्तिकै आवश्यक हुन्छ । युटिआईको उपचार गर्दा व्याक्टेरियाको कल्चर गरेर मात्र नभई सिस्टोस्कोप गर्नुपर्ने तथा युरोलोजिष्ट चिकित्सकको सहयोग पनि लिनुपर्ने हुनसक्छ । त्यस्तै पिआईडीको उपचार गर्दा श्रीमानलाई पनि औषधि दिनुपर्ने हुनसक्छ । यस बाहेक व्यक्तिगत सरसफाईमा ध्यान पु¥याउने तथा पानी धेरै पिउने जस्ता सामान्य गतिविधिले पनि यो समस्या कम गर्न सकिन्छ । भरसक तनावमय वातावरण सृजना नगर्ने, यसबाट आफूलाई परै राख्ने गर्नुपर्छ । गर्भावस्थामा अत्याधिक मात्रामा पानी सेवन गर्नुपर्छ । योनीमार्गको सफाई, महिनावारीको समयमा सरसफाईमा बिशेष ध्यान पु¥याउनुपर्छ । यौनसाथी धेरै नबनाउने, कण्डम प्रयोग गर्ने जस्ता साबधानी अपनाउँदा पनि पिआइडीबाट बच्न धेरै हदसम्म सहयोग पुर्याउँछ ।

Hamro Doctor